در مورد حوادث اخیر

مدت ها است که به دلیل دانشگاه و امتحانات پست درخور توجهی نگذاشتم. البته که مطالعاتم متوقف نشده است و امیدوارم که در روزهای بعد در مورد کتابهایی که در این مدت مطالعه کردم معرفی و بررسی های بیشتری قرار دهم. کتاب های مهمی همچون باباگوریو ، 1984 ، مادام بواری، دشمن مردم، مرغ دریایی، زوربای یونانی، یادداشت های یک پزشک جوان، در انتظار گودو، سقوط و البته کتاب هایی که اکنون در حال مطالعه شان هستم یعنی ((موبی دیک)) اثر مهم هرمان ملویل و ((چنین گفت زرتشت)) از نیچه.

حوادث روزهای اخیر در ایران و از جمله مهم ترین آن، فاجعه ی سقوط هواپیمای اوکراین مثل آوار بر سرمان خراب شد. واقعا کمتر کسی پیدا می شود که از این فاجعه به معنای واقعی کلمه متاثر نشده باشد. برای اولین بار بود که یک فاجعه انسانی توانست به طور مستقیم نشان دهد که ما انسان ها چقدر به یکدیگر نزدیکیم و تفاوت های ما چیزی جز توهمات ما نیست. در واقع تنها قربانیانِ هواپیما ، آنهایی نبودند که در این فاجعه جان خود را از دست دادند. ما هم بودیم. ما هم قربانی این فاجعه ( و نه حادثه) شوم شدیم. مگر نه اینکه بارها و بارها و بارها خود را به صورت (( منِ)) اول شخص، در آن هواپیما تصور کردیم. با همان دغدغه ها و آرزوهای در انتظار تحقق . با همان نقشه کشیدن های برای فردا و پس فردا و روزهای بعد. مگر نه اینکه وقتی موشک به هواپیما خورد همراه با آنان فریاد زدیم و در آن تاریکی شب، خود را غرق در آتشی سوزان و آرزوهایی که تا همین چند دقیقه پیش انتظار تحققشان را داشتیم و اکنون با قاطعیت از پرپر شدنشان مطمئن می شدیم ، دیدیم؟ نه این دروغ بزرگی است که ما هم در آن هواپیما نبودیم. اگر می خواهید در این باره مطمئن شوید تنها به دل های لرزانتان نگاه کنید که چگونه تمام ثانیه به ثانیه ی لحظات سقوط را درک کرد. لحظاتی که نه فقط چند دقیقه بلکه به قدمت یک عمر برایمان تمام شد. از این حادثه می شود چند حقیقت مهم را کشف کرد که شاید در روزمرگی های زندگی ، از چشممان پنهان بود و تنها چیزی همچون این فاجعه می توانست پرده از رازها بردارد.

اول اینکه ما به دنیا نیامدیم که به آرزوهایمان برسیم و در واقع در این عالم بیکران ، خود ما موجودات ناچیز و قابل چشم پوشی هستیم ، چه رسد به آرزوهایمان. دنیا از آن جهت ساخته نشده که آرزوهایمان را همچون غول چراغ جادو برآورده کند و متاسفانه یا شاید خوشبختانه این اولین حقیقت دردناکی است که می توانیم استنباط کنیم. حقیقت هرچه دردناک است اما می توانیم امید داشته باشیم که حقیقت است اگرچه تلخ است و ممکن است آرامشِ بهشتِ نادانی را از ما بگیرد.

دوم اینکه ما انسان ها خود را اشرف مخلوقات می پنداریم و اعتقاد داریم که زمین و زمان و تمام جهانیان برای ما ساخته شده است. اما کافی است که کمی اعتبار این ادعا را از واقعیاتی که در زندگی خود و اطرافیانمان می بینیم اندازه بگیریم. آن وقت به این نتیجه می رسیم که نه تنها اشرف مخلوقات نیستیم بلکه بسیار هم ضعیف هستیم چون محدود هستیم و تولد و مرگمان و بی عدالتی هایی که در جهان به ما وارد می شود تا حدود بسیار زیادی تحت اراده و اختیار ما نیست. پس معلوم می شود که این ادعایِ (( اشرف مخلوقات)) تنها از ضعف انسان منشا می گیرد. چرا که انسان نمی تواند تصور کند که ضعیف است و برای همین در ذهنش ، سواحل امنی می سازد که یکی از آنها همین موضوع است که جهانیان برای انسان خلق شده!

سوم: باز هم یک انسان که دغدغه مسائل هستی شناسی دارد، بار دیگر این پرسش مشهور که (( پس خدا کجا بود؟)) برایش مطرح می شود. داستایفسکی می گوید: (( اگر خدا نباشد، پس همه چیز مجاز است)) و همینطور می گوید: (( همواره حقیقت بر جهان پیروز است))  اما با مشاهده ی این فجایع که هر روز می شنویم از جمله آتش سوزی جنگل در استرالیا، سیل در سیستان بلوچستان، سقوط هواپیما، تصادف اتوبوس و هزاران هزاران فاجعه دیگر گزاره های مطرح شده از سوی داستایفسکی کاملا برعکس می شود. اگر ادعا کنیم که خدا هست و این فجایع رخ می دهد پس می توانیم بگوییم که (( چون خدا هست، همه چیز مجاز است)) و در واقع خدا پشتیبان این کار های شرورانه است و به قول کتاب زوربای یونانی: (( شیطان همان خداست)). 

و اما حقیقت! هیچ چیز در دنیای ما مهجور تر و سرکوب شده تر از حقیقت نیست. و در واقع تنها حقیقت است که پیروز نیست. اگر پیروز شد ، باید بدانیم که در خدمتِ دروغی دیگر است.

حرف ها که بسیار است. اما برای اینکه بیش از این طولانی نشود، به همینجا بسنده می کنم.

تا چند روز دیگر موبی دیک را در وبلاگ معرفی می کنم که به نظرم هم رمان بسیار مهمی است و هم در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

جمله ای زیبا از فیلمِ (( اینک آخر الزمان))

شعر (( خیال پردازی شبانه)) از فردریش هولدرلین

در ابتدا کلمه بود، کلمه نزد خدا بود. کلمه، خدا بود.